Luxman P-100 Centennial

recensie Luxman P100 Toch nog even een berichtje. Over een hoofdtelefoon versterker die meer dan 10K kost? Ben je er nog? Kun je daar nog iets uit wringen wat je voor 2000 euro niet krijgt? En is dat het überhaupt waard om naar een deuntje te luisteren? Existentiële vragen voor de muziek liefhebber. Wel, ik heb de Luxman P100 versterker nu een paar maanden in huis en ik val nog steeds van mijn stoel als ik ernaar luister. Ik beschouw me niet als erkende audiophiel, laat staan recensent, maar weet het wel als ik iets moois hoor. Kwam van de Consonance Cyber 20 wat in haar tijd best wel een gewaardeerde buizen versterker was. Heb ik zowat 15 jaar met veel plezier naar geluisterd met mijn Grado PS1000, plus nog een hele rits andere versterkers (EAR Yoshino HP4, Grado RA1) en wat hoofdtelefoons die de revue gepasseerd zijn. Ik dacht dat de Grado’s hun beste tijd ondertussen wel gehad hadden, klonk soms wat scherp in de mid-hoge tonen, iets te veel op de voorgrond. De techniek staat nu eenmaal niet stil, en ik had de nieuwe Grado HP100 SE om die reden al aangeschaft. Van dat familie bedrijf in Brooklyn kun je bijna blind op aan. Kon het ook niet laten de Luxman P100 te proberen, aangezien de Cyber na 20 jaar ook aan vervanging toe was, en de veel betaalbare Luxman P750u helaas niet meer te verkrijgen is. Waarom de Luxman zo intrigeerde? Zo dicht bij een magische en onbereikbare Mass Kobo 465? Muzikaler dan de Zahn HM1? Een solid-state als curieuze vergelijking met de buizen versterkers? Dit is “serious (and silly) money territory,” maar ook het segment van hoofdtelefoon versterkers waar kosten nog moeite worden gespaard om absolute muzikale perfectie te bereiken. Levert dat dan nog iets op? De Luxman vraagt een hoop geld, en ongehoord (sic), was het een grote gok. Zo een dure aanschaf kan de relevante verwachtingen realistisch gezien eigenlijk nooit waar maken, want zeg nou eerlijk, als de juiste frequenties redelijk betrouwbaar zijn weergegeven, en dat doen de meeste versterkers, wat valt er dan nog te winnen? Maar emotie is moeilijk in euro’s uit te drukken. Klaarblijkelijk wel in Japanse Yen. Op de Luxman P100 (plus de DA 07 DAC) klinkt de oude PS1000 als herboren. Wat een prachtige fluwelen details. Ik hoor subtiliteiten die ik nooit op mijn muziek collectie heb gehoord, op albums die ik dacht als mijn broekzak te kennen. De snare drum klinkt zo natuurlijk echt, je hoort wie hem gisteren gespannen heeft, eindeloze dimensies in de bass, gitaar strings alsof je ze zelf bespeelt, de klarinet blaast recht in je hersenschors om daar nog even na te galmen, het lijkt wel vloeibaar platina wat in je oren stroomt. Maar nooit overdreven, altijd beheerst en bijna terughoudend, uiterst correct, en toch muzikaal. Ik hoor plots een begeleidende banjo die altijd onder het geweld van de luide gitaren was verborgen, een clog box detail verloren ergens achter in de hoek, en ik kan je zeggen van welk hout het is gemaakt and hoe oud de boom was, vooral en overal die akelig precieze natuur getrouwheid. Het verschil in zintuigelijke en spirituele beleving zeg maar tussen Betondorp en een Japanse Spa. Zat die informatie echt allemaal in die AIIF files?? Een wonderlijke transparantie en zorgvuldige plaatsing van de instrumenten, nuances in de stemmen die iedere ingehouden emotie van de zangers rücksichtslos weergeeft, alsof een ondeugende Japanse ingenieur stiekem een beetje Zen heeft ingebouwd. Een ordinair pop liedje dat me nooit echt heeft geboeid blijkt plotseling een fascinerend meester werkje. Je hoort nu precies wat de bedoeling van de artiesten is geweest. Dit is geen vrienden clubje die op een blauwe maandag even achteloos een studiootje in zijn gedoken, dit is een zorgvuldige voorbereide en uitgebalanceerde kunst creatie. Iedereen die van mening is dat een versterker (en DAC?) geen invloed heeft op de muziek moet zich even laten nakijken, of hier een tijdje naar luisteren. Maar daar moet je wel de tijd voor nemen. De verschillen schreeuwen namelijk niet meteen van de daken, en mijn eerste indruk was dan ook van een onbeduidende middelmatigheid of zelfs een lichte teleurstelling, als je 10K aan verwachtingen in acht neemt. Het is waarachtig subtiel, en het duurt eventjes (een paar dagen in mijn geval) voordat de neuronen in je hersens de juiste connecties hebben gemaakt, niet gekalibreerd aan zo een fijnbesnaarde resolutie. Maar blijf luisteren, want ongemerkt wordt je dan langzaam maar zeker in een verrukkelijk zwart muzikaal gat gezogen waar je nooit meer uit wilt komen. Je oren worden gestreeld met elk instrument en iedere stem, betoverende nuances en kleine verrassingen uit iedere onverwachte hoek, zo dat ik na een luister sessie regelmatig met mijn mond open en beduusd in het oneindige staar. Je wilt al je albums opnieuw horen, want ze klinken allemaal nieuw, anders, echter. Is het nominaal maar 1% verschil wat al die overdadige techniek oplevert? Misschien, als je dit fenomeen kon meten, maar het zijn juist die subtiele details die een enorme indruk kunnen achterlaten hoe je je muziek beleefd. Het maakt een slecht opgenomen plaat niet goed, en je hoort het nu helaas meteen (en tenenkrommend) als iemand niet kan zingen, de P100 verdoezelt niets, alles wat er op de plaat (of in de bits) aanwezig is, wordt genadeloos waarachtig gepresenteerd. Tja en een goed geproduceerd nummer, daar lig je nog een hele nacht wakker van. Ik durf soms een paar dagen erna niet te luisteren, bang om die kwetsbare betovering in mijn hoofd te verbreken. Verschil tussen de hoofdtelefoons is wel meteen merkbaar als je ze omwisselt. Waar de PS1000 vooral transparant is, en je ieder detail hoort alsof je in de studio zit, elk instrument apart opgenomen met een gerichte microfoon, en zorgvuldig in de ruimte geplaatst, zit je met de HP100’s veel meer op het podium intiem tussen de muzikanten. Dat is een andere beleving, overdonderend vaak, en ook heel mooi, ieder zijn ding. De muziek speelt dan meer in je hoofd als om je hoofd. Objectief is de HP100 misschien de betere koptelefoon, maar ik grijp toch telkens terug naar die oude afgeschreven PS1000. Daar zit iets magisch in als je die in de Luxman P100 plugt. Dat laat maar zien dat deze versterker niet echt een toon van zichzelf heeft, maar simpelweg het beste uit je hoofdtelefoon (en je muziek) haalt. Een ideale versterker voegt in principe niets toe tussen het signaal en de luidsprekers, en deze P100 lijkt het meest op een directe open poort naar de oorspronkelijke bron, zonder dat het te klinisch wordt. Wel ironisch dat je daar dan 15 kg materiaal voor nodig hebt. Behalve veel gewicht veel geld natuurlijk, maar ook heel veel versterker, en eentje die zeker nog 30 jaar mee gaat, als je de compromisloze bouw kwaliteit beschouwt. En wat is dan duur? Ik heb nu ineens een hele nieuwe muziek collectie, waarin ik eindeloos op ontdekkingsreis kan gaan, en een herboren PS1000. Adembenemend. Nu snap ik een beetje hoe verslaving werkt. Worth every penny….eh…Yen. Laat ook zien dat echt goede producten tijdloos zijn. Deze Grado´s zijn bijna 15 jaar oud, en zijn de hele wereld rond geweest. Ze zien er nog uit als nieuw en zo klinken ze ook (zo niet beter). Ik heb een paar even oude kostbare AKG´s die je zelfs op de rommelmarkt niet meer kwijt raakt. Dat is de essentie van een goed ontwerp. Geen commerciele prularia en modieuze tierelantijntjes, gewoon goede tijdloze materialen en een solide ontwerp. Dat is de Luxman ook. Voor de eeuwigheid gebouwd. Je kleinkinderen zullen je dankbaar zijn. Maar dan zullen ze dat toch eerst uit Opa’s ouwe kouwe handen moeten zien te ontrukken. Misschien niet de versterker als je een stuiterende Dr Dre bass dreun wilt, maar als je van subtiliteiten in muziek houdt, echte stemmen, en natuur getrouwe instrument weergave, jazz, acoustic, blues, klassiek, maar ook heel veel pop en rock laten verrassend ongekende dieptes horen, en zelfs oude “platte” nummers uit de jaren 50 klinken plots weer “echt”, dan is dit er eentje om naar te hunkeren. Je auto en je winter jas kunnen nog wel een paar jaartjes mee, en laat die vakantie even schieten, want Luxman heeft een meesterwerk gebouwd. En daar hebben ze 100 jaar over nagedacht. Misschien zijn er goedkopere versterkers die dit ook doen, maar ik heb ze nog niet gehoord, en ik heb er ook geen behoefte meer aan. Misschien in 2055 weer een keertje…. En dank aan de jongens van Sassen voor hun prima service, en dat ze dit soort juweeltjes in de etalage hebben staan.